آیا تا به حال به این فکر کرده‌اید که چرا چشمان برخی افراد قهوه‌ای، آبی یا سبز است؟ رنگ چشم یکی از ویژگی‌های ظاهری جذاب انسان‌هاست که توسط ژنتیک تعیین می‌شود. اما شایع‌ترین رنگ چشم در جهان چیست و چرا برخی رنگ‌ها در مناطق خاصی از جهان غالب هستند؟ در این مقاله، به بررسی علم پشت رنگ چشم، توزیع آن در جمعیت‌های مختلف و عوامل ژنتیکی که این ویژگی را شکل می‌دهند، می‌پردازیم.

به گزارش رصد 100 به نقل از HowStuffWorks، رنگ قهوه‌ای چشم به‌طور قابل‌توجهی شایع‌ترین رنگ چشم در جهان است و تخمین زده می‌شود که بیش از ۵۵ درصد جمعیت جهان چشمان قهوه‌ای دارند. این رنگ در مناطق مختلف، به‌ویژه در آفریقا، آسیا و خاورمیانه، غالب است. اما چرا رنگ قهوه‌ای چشم تا این حد رایج است و رنگ‌های دیگر مانند رنگ آبی چشم یا رنگ سبز چشم کمتر دیده می‌شوند؟ در ادامه، جزئیات علمی و جغرافیایی این موضوع را بررسی می‌کنیم.

چگونه رنگ چشم تعیین می‌شود؟

رنگ چشم نتیجه میزان و نوع رنگدانه‌ای به نام ملانین در عنبیه چشم است. ملانین همان ماده‌ای است که رنگ پوست و مو را نیز تعیین می‌کند. چشمان قهوه‌ای مقدار زیادی ملانین دارند، در حالی که چشمان آبی یا سبز ملانین کمتری دارند. این تفاوت به ژن‌هایی بستگی دارد که از والدین به ارث می‌رسند.

دو ژن اصلی، OCA2 و HERC2، نقش کلیدی در تعیین رنگ چشم دارند. ژن OCA2 تولید ملانین در عنبیه را کنترل می‌کند، و ژن HERC2 میزان بیان ژن OCA2 را تنظیم می‌کند. افرادی که نسخه‌های خاصی از این ژن‌ها را دارند، ممکن است رنگ آبی چشم یا رنگ سبز چشم داشته باشند، اما رنگ قهوه‌ای چشم به دلیل غالب بودن ژن‌های مرتبط با ملانین بالا، رایج‌تر است.

چرا رنگ قهوه‌ای چشم شایع‌ترین است؟

رنگ قهوه‌ای چشم به دلیل مزیت‌های تکاملی و ژنتیکی در بسیاری از جمعیت‌ها غالب شده است. ملانین زیاد در چشم نه‌تنها رنگ تیره‌تری ایجاد می‌کند، بلکه محافظت بیشتری در برابر اشعه ماوراءبنفش (UV) خورشید فراهم می‌کند. این ویژگی در مناطق گرمسیری و آفتابی مانند آفریقا و آسیا، که شدت نور خورشید بالاست، مفید بوده است.

از نظر ژنتیکی، رنگ قهوه‌ای چشم یک صفت غالب است، به این معنا که اگر یکی از والدین ژن قهوه‌ای را منتقل کند، احتمالاً فرزند نیز چشمان قهوه‌ای خواهد داشت. این امر باعث شده که رنگ قهوه‌ای چشم در طول نسل‌ها به‌طور گسترده‌ای منتقل شود.

توزیع رنگ چشم در جهان

توزیع رنگ چشم در جهان به شدت تحت تأثیر جغرافیا و تاریخ مهاجرت انسان‌هاست. در ادامه، نگاهی به توزیع رنگ‌های مختلف چشم در مناطق مختلف می‌اندازیم:

• رنگ قهوه‌ای چشم: شایع در آفریقا، آسیا، خاورمیانه و بخش‌هایی از آمریکای جنوبی. بیش از ۷۰ تا ۹۰ درصد مردم در این مناطق چشمان قهوه‌ای دارند.
• رنگ آبی چشم: بیشتر در اروپا، به‌ویژه در کشورهای اسکاندیناوی مانند سوئد و فنلاند، دیده می‌شود. حدود ۸ تا ۱۰ درصد جمعیت جهان چشمان آبی دارند.
• رنگ سبز چشم: نادرترین رنگ چشم است و تنها در حدود ۲ درصد جمعیت جهان یافت می‌شود. این رنگ بیشتر در شمال و مرکز اروپا دیده می‌شود.
• رنگ‌های دیگر: رنگ‌هایی مانند خاکستری، کهربایی یا ترکیبی (هتروکرومی) بسیار نادر هستند و اغلب در جمعیت‌های خاص دیده می‌شوند.

چرا رنگ آبی چشم و رنگ سبز چشم نادر هستند؟

رنگ آبی چشم و رنگ سبز چشم به دلیل کاهش ملانین در عنبیه ایجاد می‌شوند و نتیجه جهش‌های ژنتیکی خاصی هستند که حدود ۱۰,۰۰۰ سال پیش در منطقه دریای سیاه رخ داده‌اند. این جهش‌ها باعث کاهش تولید ملانین شدند و به تدریج در جمعیت‌های اروپایی گسترش یافتند.

از آنجا که این رنگ‌ها صفات مغلوب هستند، برای به ارث بردن آنها، هر دو والدین باید ژن‌های مرتبط را منتقل کنند. این موضوع باعث شده که رنگ آبی چشم و رنگ سبز چشم در مقایسه با رنگ قهوه‌ای چشم کمتر شایع باشند.

آیا رنگ چشم می‌تواند تغییر کند؟

در بیشتر موارد، رنگ چشم پس از کودکی ثابت می‌ماند، اما در برخی شرایط ممکن است تغییر کند. به عنوان مثال، نوزادان اغلب با چشمان آبی یا خاکستری متولد می‌شوند، زیرا ملانین هنوز به‌طور کامل در عنبیه آنها تولید نشده است. با افزایش سن، این رنگ ممکن است به قهوه‌ای یا رنگ دیگری تغییر کند.

عوامل دیگری مانند نور، بیماری‌ها (مانند گلوکوم) یا حتی داروها می‌توانند ظاهر رنگ چشم را تغییر دهند. همچنین، برخی افراد به دلیل شرایطی مانند هتروکرومی، دو رنگ چشم متفاوت دارند که بسیار نادر و جذاب است.

آیا رنگ چشم بر سلامتی تأثیر دارد؟

تحقیقات نشان داده‌اند که رنگ چشم ممکن است با برخی شرایط سلامتی مرتبط باشد. به عنوان مثال، افرادی با رنگ قهوه‌ای چشم به دلیل ملانین بیشتر، کمتر در معرض خطر بیماری‌های چشمی مانند دژنراسیون ماکولا هستند. از سوی دیگر، افرادی با رنگ آبی چشم ممکن است حساسیت بیشتری به نور داشته باشند و در برابر اشعه UV آسیب‌پذیرتر باشند.

با این حال، این تفاوت‌ها معمولاً ناچیز هستند و عوامل سبک زندگی و مراقبت‌های چشمی نقش مهم‌تری در سلامت چشم دارند.

جالب‌ترین حقایق درباره رنگ چشم

چند حقیقت جالب درباره رنگ چشم که ممکن است شما را شگفت‌زده کند:

• همه انسان‌ها در ابتدا چشمان قهوه‌ای داشتند و رنگ آبی چشم نتیجه یک جهش ژنتیکی است.
• رنگ سبز چشم نادرترین رنگ چشم در جهان است.
• در برخی فرهنگ‌ها، رنگ چشم با ویژگی‌های شخصیتی مرتبط دانسته می‌شود، اگرچه این باورها علمی نیستند.
• حیواناتی مانند گربه‌ها و سگ‌ها نیز می‌توانند رنگ چشم متنوعی داشته باشند، اما در انسان‌ها این تنوع بیشتر به ژنتیک وابسته است.

چگونه رنگ چشم آینده را پیش‌بینی کنیم؟

اگرچه ژنتیک چشم پیچیده است، اما ابزارهای مدرن ژنتیکی می‌توانند احتمال رنگ چشم فرزندان را با دقت نسبتاً بالایی پیش‌بینی کنند. با این حال، به دلیل وجود ژن‌های متعدد و تعاملات پیچیده آنها، نتایج همیشه قطعی نیستند. به عنوان مثال، دو والدین با رنگ قهوه‌ای چشم ممکن است فرزندی با رنگ آبی چشم داشته باشند، اگر هر دو ژن مغلوب آبی را حمل کنند.

نتیجه‌گیری

رنگ قهوه‌ای چشم به‌عنوان شایع‌ترین رنگ چشم در جهان، نتیجه ژنتیک و تکامل است که در بسیاری از جمعیت‌ها غالب شده است. در حالی که رنگ آبی چشم و رنگ سبز چشم به دلیل نادر بودنشان جذابیت خاصی دارند، ژنتیک چشم داستان پیچیده‌ای از تنوع انسانی را روایت می‌کند. با درک علم پشت رنگ چشم و توزیع آن، می‌توانیم به زیبایی و تنوع طبیعت انسانی بیشتر پی ببریم. شما چه رنگی از چشم دارید و آیا داستان جالبی درباره آن دارید؟ نظرات خود را با ما به اشتراک بگذارید!