در میان شگفتی‌های طبیعت، گاهی موجوداتی کشف می‌شوند که انگار از دل فیلم‌های علمی-تخیلی بیرون آمده‌اند. دانشمندان اخیراً فسیل یک زنبور ۹۹ میلیون ساله پارازیتوئید را در کهربای میانمار پیدا کرده‌اند که شکمی شبیه به گیاه گوشت‌خوار ونوس مگس‌خوار (Venus Flytrap) دارد.

این زنبور عجیب که متعلق به دوران کرتاسه میانی است، با ابزاری منحصربه‌فرد در انتهای بدنش طعمه‌ها را به دام می‌انداخت تا تخم‌هایش را در آنها بگذارد. این کشف، دریچه‌ای به گذشته‌ای دور و خلاقیت تکاملی طبیعت باز می‌کند.

به گزارش رصد 100 به نقل از وب‌سایت IFLScience، در این پست خبری، جزئیات این زنبور، ویژگی‌های عجیبش، نحوه شکار و اهمیت علمی این یافته را بررسی می‌کنیم.

زنبور ونوس مگس‌خوار: موجودی از دوران دایناسورها

این زنبور که به تازگی نام Sirenobethylus charybdis برایش انتخاب شده، از یک شاخه منقرض‌شده زنبورهای پارازیتوئید است که در حدود ۹۹ میلیون سال پیش، همزمان با دایناسورها، در زمین زندگی می‌کرد.

فسیل‌های این زنبور در کهربای منطقه کاچین در شمال میانمار کشف شده‌اند و بیش از ۱۴ نمونه از آن در دسترس پژوهشگران قرار گرفته است. نام این گونه از هیولای دریایی یونانی “کاریبدیس” الهام گرفته شده که به خاطر بلعیدن و بیرون ریختن آب شناخته می‌شد؛ شاید به دلیل شباهت عجیب شکمش به یک تله متحرک.

نیمه جلویی بدن این زنبور شبیه زنبورهای امروزی است، اما انتهای شکمش چیزی است که آن را متمایز می‌کند. این بخش شامل فلپ‌هایی پهن و گرد است که با موهای ریز و خاردار پوشیده شده و شبیه تله گیاه ونوس مگس‌خوار عمل می‌کند. دکتر تایپینگ گائو، یکی از نویسندگان این مطالعه، به IFLScience گفته: “زنبورهای پارازیتوئید اولیه ممکن است باهوش‌تر از آن چیزی باشند که فکر می‌کردیم.”

تله شکمی: ابزاری برای شکار و تولیدمثل

برخلاف ونوس مگس‌خوار که طعمه را برای خوردن به دام می‌اندازد، این زنبور از تله شکمی‌اش برای هدفی دیگر استفاده می‌کرد. دانشمندان معتقدند که این ساختار برای نگه داشتن حشرات دیگر طراحی شده بود تا زنبور بتواند تخم‌هایش را در آنها تزریق کند. لاروهای این زنبور پس از خروج از تخم، از داخل بدن میزبان تغذیه می‌کردند و آن را به تدریج از بین می‌بردند؛ روشی که در زنبورهای پارازیتوئید امروزی نیز دیده می‌شود.

لارس ویلهلمسن، یکی از پژوهشگران موزه تاریخ طبیعی دانمارک، در توصیف این کشف می‌گوید: “وقتی اولین بار آن را دیدم، باورم نمی‌شد. ابتدا فکر کردم حباب هوا در کهربا است، اما با بررسی دقیق‌تر متوجه شدم که این واقعی است.” او توضیح می‌دهد که این تله شبیه “دام خرس کوچک” بود که به انتهای شکم زنبور متصل شده و با موهای حساس به حرکت (Trigger Hairs) مجهز بود که حضور طعمه را تشخیص می‌دادند.

چگونگی کارکرد تله: مهندسی طبیعت در میلیون‌ها سال پیش

بر اساس تصاویر سه‌بعدی و اسکن‌های میکرو-CT از فسیل‌ها، این تله شکمی شامل سه فلپ متحرک بود که می‌توانست باز و بسته شود. در مرکز این ساختار، یک تخم‌گذار (Ovipositor) سوزن‌مانند قرار داشت که زنبور از آن برای تزریق تخم استفاده می‌کرد. برخلاف زنبورهای امروزی که اغلب با پاهایشان طعمه را می‌گیرند، این گونه احتمالاً به صورت غیرفعال عمل می‌کرد؛ یعنی منتظر می‌ماند تا طعمه به تله نزدیک شود و سپس آن را به دام می‌انداخت.

پژوهشگران حدس می‌زنند که این زنبور طعمه‌های سریع‌تری مانند مگس‌ها را هدف قرار می‌داد، زیرا تله پیچیده‌اش برای شکار حشراتی مثل کرم‌های کندرو بی‌فایده به نظر می‌رسد. این ویژگی نشان‌دهنده تنوع شگفت‌انگیز در استراتژی‌های شکار در دوران کرتاسه است.

اهمیت این کشف: نگاهی به گذشته و آینده

این زنبور که به یک خانواده جدید حشرات تعلق دارد، چیزی است که تاکنون در هیچ حشره دیگری دیده نشده. کشف آن نه تنها درک ما از زنبورهای پارازیتوئید را گسترش می‌دهد، بلکه نشان‌دهنده خلاقیت تکاملی در میلیون‌ها سال پیش است. همه نمونه‌های یافت‌شده تاکنون ماده بوده‌اند، که این احتمال را تقویت می‌کند که تله شکمی فقط برای تولیدمثل استفاده می‌شد. اگر در آینده نمونه‌های نر بدون این ساختار پیدا شوند، این نظریه تأیید خواهد شد.

دکتر ویلهلمسن می‌افزاید: “توضیح عملکرد این جاندار وقتی هیچ مشابه امروزی ندارد، چالش‌برانگیز بود. ساعت‌ها صرف مقایسه نمونه‌ها کردیم تا بفهمیم این تله چگونه کار می‌کرده.” این کشف در مجله BMC Biology منتشر شده و توجه جهانی را به خود جلب کرده است.

زنبور در کهربا: پنجره‌ای به کرتاسه میانی

کهربای کاچین، که این فسیل‌ها را در خود حفظ کرده، به خاطر کیفیت بالای خود معروف است و گنجینه‌ای از موجودات دوران کرتاسه را در اختیار دانشمندان قرار داده است. این زنبور در زمانی زندگی می‌کرد که جنگل‌های معتدل حتی در قطب جنوب وجود داشتند و دایناسورها بر زمین حاکم بودند. تصور اینکه چنین موجود عجیبی در آن دوران در میان شاخ و برگ‌ها پرواز می‌کرد، ذهن را به حیرت وا می‌دارد.

نتیجه‌گیری: طبیعت، خالق شگفتی‌ها

زنبور ۹۹ میلیون ساله‌ Sirenobethylus charybdis با تله ونوس مگس‌خوارمانند خود، گواهی بر خلاقیت بی‌پایان طبیعت است. این کشف نه تنها تاریخچه حشرات را بازنویسی می‌کند، بلکه ما را به فکر وا می‌دارد که چه موجودات عجیب دیگری ممکن است در گذشته زمین زندگی کرده باشند. آیا این زنبور تنها نمونه از شگفتی‌های گمشده کرتاسه است یا طبیعت هنوز رازهای بیشتری برای عرضه دارد؟ شما چه فکر می‌کنید؟