نیتروز اکساید، همان گاز خنده‌ای که سال‌هاست در دندانپزشکی و جراحی‌ها برای آرامش و بی‌دردی استفاده می‌شود، حالا ممکن است کلید درمان سریع افسردگی‌های مقاوم باشد!

به گزارش رصد 100 به نقل از وب‌سایت Interesting Engineering، تیمی از دانشمندان در دانشگاه پنسیلوانیا، شیکاگو و واشنگتن به سرپرستی دکتر جولیان سیچون، مکانیسم جدیدی را کشف کرده‌اند که نشان می‌دهد این گاز قدیمی چطور می‌تواند در عرض چند ساعت حال بیماران افسرده را زیر و رو کند. از موش‌هایی که بعد از استشمام این گاز دوباره به آب شیرین علاقه نشان دادند تا امید به بازنویسی مغز انسان، این داستان مثل یک فیلم علمی-تخیلی است که به واقعیت نزدیک می‌شود!

گاز خنده چطور افسردگی را از بین می برد؟

تا حالا فکر می‌کردیم نیتروز اکساید فقط با مسدود کردن گیرنده‌های NMDA در مغز کار می‌کند؛ گیرنده‌هایی که در همه سلول‌های مغزی هستند و روی درد و ارتباط نورون‌ها اثر می‌گذارند. اما این بار، تیم تحقیقاتی به جای این مسیر قدیمی، روی نورون‌های لایه پنجم قشر سینگولات قدامی زوم کردند؛ منطقه‌ای که مثل یک مرکز فرماندهی برای احساسات و رفتار عمل می‌کند. دکتر سیچون می‌گوید: «ما دنبال راز این نورون‌ها بودیم و چیزی پیدا کردیم که همه پیش‌فرض‌هایمان را به هم ریخت!»

موش‌هایی که تحت استرس شدید بودند، یک ساعت گاز نیتروز اکساید استشمام کردند و نتیجه؟ برخلاف آرام کردن مغز – که انتظارش را از بی‌حس‌کننده‌ها داریم – این گاز نورون‌های لایه پنجم را مثل یک موتور جت روشن کرد! این نورون‌ها حتی بعد از قطع گاز هم به فعالیت ادامه دادند. موش‌ها شروع به جنب‌وجوش کردند و دوباره از آب شیرین لذت بردند؛ نشانه‌ای که در دنیای حیوانات به معنی حال بهتر و افسردگی کمتر است. این تغییر سریع انگار یک دکمه «ریست» در مغزشان زده بود!

راز کانال‌های SK2: کلید روشن شدن نورون‌ها

دانشمندان پی بردند که نیتروز اکساید کانال‌های پتاسیمی SK2 را در این نورون‌ها قفل می‌کند. این کانال‌ها معمولاً مثل یک ترمز عمل می‌کنند و با خروج پتاسیم، نورون‌ها را آرام می‌کنند. اما وقتی گاز خنده این ترمز را می‌بندد، نورون‌ها فعال‌تر می‌شوند و حال و هوایتان را مثل یک بادبادک بالا می‌برند! این کشف، نظریه قدیمی NMDA را به چالش می‌کشد و می‌گوید شاید راه‌های بیشتری برای درمان افسردگی وجود داشته باشد. سیچون توضیح می‌دهد: «بیشتر بی‌حس‌کننده‌ها مغز را ساکت می‌کنند، ولی این یکی مثل یک جرقه است که بعد از رفتن گاز هم روشن می‌ماند.»

چرا این خبر مهم است؟

در آمریکا، ۲۱ میلیون بزرگسال دست‌کم یک دوره افسردگی شدید را تجربه کرده‌اند و یک‌سومشان به درمان‌های معمولی جواب نمی‌دهند. داروهای ضدافسردگی سنتی گاهی هفته‌ها طول می‌کشد تا اثر کنند – اگر اصلاً اثری داشته باشند! حالا نیتروز اکساید که بیش از ۱۸۰ سال است در جعبه‌ابزار پزشکان جا خوش کرده، می‌تواند یک جایگزین سریع باشد. برخلاف کتامین – که نیاز به نظارت دو ساعته و حضور راننده برای برگشتن به خانه دارد – این گاز اثراتش سریع می‌پرد و شما را پشت فرمان زندگی‌تان برمی‌گرداند!

اما هنوز سؤال‌هایی هست: این اثر چقدر دوام دارد؟ آیا می‌تواند مغز را برای رهایی بلندمدت از افسردگی بازنویسی کند؟ محققان حالا دارند این‌ها را آزمایش می‌کنند. اگر موفق شوند، گازی که توی مطب دندانپزشک خنده‌تان را باز می‌کند، ممکن است اشک‌های افسردگی را هم خشک کند!

از موش‌ها تا انسان: قدم بعدی چیست؟

این مطالعه که در ژورنال Nature Communications منتشر شده، روی موش‌ها انجام شد، ولی راه را برای آزمایش‌های انسانی باز کرده است. تصور کنید: یک ماسک کوچک، یک ساعت استشمام، و ناگهان دنیا رنگ تازه‌ای می‌گیرد! عوارضش؟ شاید کمی تهوع یا ناراحتی از ماسک، ولی چیزی که زندگی میلیون‌ها نفر را عوض کند، ارزشش را ندارد؟ این گاز که قرن‌هاست با خیال راحت استفاده می‌شود، حالا مثل یک ابرقهرمان قدیمی با شنل جدید وارد میدان شده است. شما فکر می‌کنید این کشف چطور می‌تواند دنیای سلامت روان را تکان دهد؟